Het boek The 7 habits of highly effective people van Stephen Covey heb ik al meer dan twintig jaar in mijn kast staan. Ik heb het inmiddels een paar keer gelezen. Elke keer valt mijn oog ergens anders op. Eerst waren dat Covey’s ideeën over het effectief gebruik van tijd, daarna het idee dat je daarbij verschillende rollen kunt onderscheiden die je hebt (bijv. voor mij als leidinggevende, vader, partner en vriend), en meer recent het idee dat effectiviteit betekent dat je zowel beoogde resultaten boekt als ook de voorwaarden (her)schept om in de toekomst opnieuw goede resultaten te kunnen boeken.
Wat mij van het begin af aan erg aanspreekt in dit boek, is het uitgangspunt dat je alleen effectief kunt handelen, als je in overeenstemming met je eigen waarden handelt, eerlijk en integer bent, en bereid bent aan jezelf te werken. Dat lijken open deuren. Maar Covey benadrukt dat dit uitgangspunt betekent dat er geen snelle oplossing of ‘quick fix’ is om persoonlijke, relationele of professionele problemen op te lossen. Je moet eerst jezelf redelijk ‘op orde’ hebben – zelfstandig worden, je prioriteiten en waarden helder krijgen, een realistische kijk op jezelf en de wereld ontwikkelen, te goeder trouw volgens eerlijke motieven handelen, en je grootste interne belemmeringen opruimen — voordat je effectief, samen met anderen aan vraagstukken buiten jezelf kunt gaan werken. Daarom noemt hij zijn benadering een “principle-centered, character-based, ‘inside-out’ approach to personal and interpersonal effectiveness (p. 42).”
“Anytime we think the problem is ‘out there’, that thought is the problem”
Een les waar dit boek mij elke keer op wijst, is dat het niet effectief is mijn aandacht en energie te richten op zaken die buiten mijn invloedssfeer liggen. Die kan ik maar beter accepteren en mee leren leven. Wat wel in mijn cirkel van invloed ligt, is wat ik zelf doe, hoe ik mezelf opstel en hoe ik emotioneel en qua gedrag op omstandigheden en andere mensen reageer. Concreet: in vervelende of problematische situaties heeft het niet veel zin passief te wensen dat anderen zich anders gaan gedragen of omstandigheden verbeteren. Proactief handelen – de eerste gewoonte van effectieve mensen – houdt in dat we er elke keer wel actief voor (kunnen) kiezen om de eigen normen en waarden te blijven volgen, jezelf te verbeteren en (positief) aan je relaties met anderen bij te dragen. Covey illustreert dit kernachtig:
“[…] if you want to have a happy marriage, be the kind of person who generates positive energy and sidesteps negative energy rather than empowering it. […] If you want to have more freedom, more latitude in your job, be a more responsible, a more helpful, a more contributing employee”
Covey (1999, 42)
“First things first”
Een heel nuttig praktisch advies uit dit boek, dat ik inmiddels heb opgevolgd, is het schrijven van een persoonlijke missie (personal mission statement). Ik heb dit gedaan om dat ik merkte dat ik interessante lessen haalde uit boeken die ik las, gesprekken die ik had, of ervaringen die ik meemaakte, maar vervolgens die toch weer neigde te vergeten. Door ze nu op te schrijven, kan ik ze beter vasthouden, er zo af en toe eens naar kijken, en regelmatig nagaan of ik wel voldoende tijd vrijmaak om die missie te realiseren.
Dat brengt me bij het tweede advies, dat ik uit dit boek haal en waar ik eerlijk gezegd soms nog moeite mee heb het goed op te volgen. Dat is het advies om uit de persoonlijke missie, per rol die ik heb, langere termijn en wekelijkse doelen af te leiden, om die vervolgens in activiteiten te vertalen en die in mijn weekagenda in te plannen, zodat ik daar voldoende tijd aan besteed. Dat advies wordt overigens ook sterk verwoord door Rick Pastoor in ‘Grip: Het geheim van slim werken’. Hij voegt er de voor mij belangrijke tip aan toe om wekelijks, per kwartaal en jaarlijks je planning, doelen en missie te reviewen – en daar nu al tijd voor in je agenda te plannen.
Private and public victory
Deze twee adviezen (om een missie op te stellen en een weekrooster te maken) horen respectievelijk bij de tweede en derde gewoonte van effectief leiderschap: bedenk wat je (in je leven) wilt realiseren, en besteed voldoende tijd aan de dingen die in dat perspectief belangrijk zijn. Samen met de (eerstgenoemde) gewoonte van pro-activiteit zijn dit de drie gewoontes die je aan kunt leren om jezelf persoonlijk te verbeteren. Daarna volgen drie gewoontes om beter samen te kunnen werken: denk in win-win termen, probeer eerst te begrijpen en dan pas om begrepen te worden, en waardeer verschillen als bron voor synergie.
Think win/win
Het denken en handelen in termen van win/win, heb ik al genoemd. Wat mij vooral bijblijft uit het boek van Covey zijn drie suggesties: Win/win is op termijn de enige effectieve strategie, als je ervan uitgaat dat je in de toekomst opnieuw met iemand te maken krijgt. Win/win veronderstelt dat je ook je eigen positie/belangen met kracht verdedigt, omdat je anders in een lose/win situatie terecht komt. En als je geconfronteerd wordt met iemand die geen win/win oplossing wil zoeken, dan moet je zelf nog harder win/win gaan handelen. Als je naar win/win streeft, blijf je empathisch en krachtig doorgaan tot je een derde weg gevonden hebt. Pas als dat echt niet mogelijk is, kun je een compromis zoeken of besluiten niet tot overeenstemming te komen. Hoe je tot win/win komt, is onderwerp van het boek van Fisher en Ury, Getting to Yes.
“Seek first to understand, then to be understood”
Het belangrijkste advies uit het deel van het boek dat over samenwerken gaat, is voor mij het advies eerst goed te luisteren tot je de ander begrijpt, voordat je zelf begrepen wilt worden. Empathisch luisteren houdt volgens Covey in dat je zo veel mogelijk in het hoofd van een ander kruipt, dat je diens referentiekader van binnenuit probeert te begrijpen, en dat je de wereld wilt zien en ervaren zoals de ander die denkt en voelt – zonder het overigens eens te moeten zijn met die ander of sympathie te moete krijgen voor diens standpunt. Empathisch luisteren levert jou goed inzicht op in wat de ander beweegt. Het creëert ook psychologische ruimte om vervolgens jouw standpunt duidelijk aan de ander uit te leggen. Daarna kan een win/win oplossing gezocht worden.
“The essence of synergy is to value differences”
De zesde gewoonte om synergiën te realiseren, sluit naadloos aan bij de vierde en vijfde gewoonte aan. Voor mij blijft de les belangrijk dat synergie ontstaat bij de gratie van de waardering voor verschillen tussen mensen in hun gedrag, emoties en ervaring van de wereld; en dat de sleutel tot waardering de erkenning is dat niemand de wereld ziet zoals die werkelijk/objectief is. Iedereen, inclusief ikzelf, ziet de wereld zoals we zijn opgegroeid. Daarom voegt de visie van een ander daadwerkelijk iets toe aan die van mij; krijg ik een beter begrip van de werkelijkheid als ik verschillen echt waardeer.
En wat doe je dan als je te maken hebt met iemand die verschillen niet waardeert? Dan richt je je, Covey’s algemene advies indachtig, op datgene waar je zelf invloed op hebt:
“You can be synergistic within yourself even in the midst of a very adversarial environment. You don’t have to take insults personally. You can sidestep negative energy; you can look for the good in others and utilize that good, as different as it may be, to improve your point of view and to enlarge your perspective. You can exercise the courage in interdependent situations to be open, to express your ideas, your feelings, and your experiences in a way that will encourage other people to be open also. You can value the difference in other people. When someone disagrees with you, you can say, “Good! You see it differently.”
Covey (1999, 283)
“Sharpen de saw”
De zevende gewoonte brengt ons terug bij de eerste adviezen. Dat is namelijk de gewoonte om voldoende tijd vrij te maken om aan je eigen herstel en ontwikkeling te besteden. Op spiritueel, geestelijk, lichamelijk en sociaal-emotioneel vlak. Juist daar, zo leer ik uit het boek van Covey, moet ik voldoende tijd voor inruimen. Het maken van een weekagenda, met aandacht voor verschillende rollen en doelen, moet mij daarbij gaan helpen.